سرويس اقتصادي «» ـ در عين حال که بسياري از محصولات باغي، رتبه‌هاي خوبي را به لحاظ توليد در سطح دنيا دارند، اما متاسفانه به دليل مشکلاتي که در صنعت بسته‌بندي وجود دارد، نتوانسته‌ايم جايگاه مناسبي را در بازارهاي تجاري کسب کنيم.به اندازه‌اي که تاکنون در صنعت تبديلي رشد داشتيم، توجه چنداني به صنايع بسته‌بندي نشده است،بنابراين ضروري است توجه بيشتري به بحث توليد و تامين مواد اوليه، ماشين‌آلات، تحقيقات مرتبط با بسته‌بندي و به ويژه ايمني مصرف کننده و مسائل زيست محيطي شود.بسته‌بندي عبارت است از محافظي که سلامت کالاي محتوي خود را پس از توليد تا مرحله مصرف حفظ مي‌کند و از طرفي سبب شناساندن کالا به خريدار مي‌شود.بسته‌بندي مانند پلي ارتباطي ميان خريدار و کالاست که به کالا هويت مي‌بخشد.هدف از بسته‌بندي کردن مواد غذايي اين است که مدت زمان نگهداري آنها افزايش يابد و موادغذايي بطور کامل از خطر عوامل فساد دروني و بيروني حفظ شود وحمل و نقل مواد غذايي بهتر و آسان تر انجام شود.در کشور ما به ويژه طي چند سال گذشته به منظور نيل به خودکفايي اقتصادي و گرايش به سمت توليد و صادرات محصولات غيرنفتي، سياست‌هايي در جهت حمايت از صنايع کشاورزي وتبديلي اتخاذ شده است.کشاورزي و صنايع وابسته به آن در ايران به ويژه متناسب با شرايط آب و هوايي مي‌تواند علاوه بر تامين نياز داخلي موجبات صادرات را نيز فراهم کند.البته امروزه در اين حوزه نيز با مشکلاتي مواجه هستيم که يکي از عوامل مهم در ايجاد ضايعات محصولات کشاورزي، محدود بودن امکانات بسته‌بندي است.امروزه بسته‌بندي کالاهاي صادراتي غيرنفتي، چنان جدي و مساله ساز شده که دولت بايد به عنوان گامي مثبت در راه توسعه صادرات، تسهيلاتي را براي وارد کردن دستگاههاي جديد بسته‌بندي و مواد لازم فراهم آورد و امکانات کافي را در اختيار شرکت‌هاي صادر کننده قرار دهد.بنا بر اعتقاد کارشناسان هنري و طراحان، بسته‌بندي يک بحث هنري ـ صنعتي است که براي بهره مندي از اهداف آن بايد به هر دو مقوله يعني هنر و تکنولوژي توجه کرد.بسته‌بندي در واقع زبان،هويت و شخصيت محصول است پس هرچه گوياتر عرضه شود، بهتر خواهد توانست محصول را به مخاطب معرفي کند.تحقق شعار «کشاورزي؛ محور استقلال» و تکميل پروسه توليد و برداشت محصولات کشاورزي، نيازمند صنايع تبديلي است و رکود صنعت بسته‌بندي در ايران را مي‌توان ناشي از کمبود و گراني مواد اوليه بسته‌بندي و يا مواد مورد نياز و کافي نبودن آگاهي توليدکنندگان در اين امر دانست.يکي از مواردي که در صنعت بسته‌بندي به آن کمتر توجه شده جلب توجه، خلق يک حالت بصري فراموش نشدني و مخابره يک پيام تصويري است.به عنوان مثال، بر اساس آمار (AFO)كشورهايي نظير تونس والجزاير كه سهم اندك در توليد جهاني خرما دارند با اعمال مديريت مناسب و سرمايه گذاري هدفمند در صنايع فرآوري و بسته‌بندي اين محصول ازبيشترين عايدات ارزي برخوردار مي‌باشند. با اينكه ايران جزء برترين صادركنندگان خرماي جهان مي‌باشد ولي ارزش صادراتي هر كيلو گرم خرماي ايران در سطح بسيار نازلي قرار دارد كه در اين خصوص مي‌بايستي از تجربه كشورهاي پيشرويي از جمله تونس و مصر براي افزايش ارزش افزوده محصول خرما و توسعه صنعت بسته‌بندي و فرآوري خرما استفاده نماييم.مهمترين عامل در افزايش درآمدهاي حاصل از صدور محصولات كشاورزي از جمله خرما فرآوري و بسته‌بندي مناسب اين محصول مي‌باشد كه در اين خصوص حدود 90 درصد خرماي صادراتي ايران به صورت فله بدون انجام فعاليتهاي بسته‌بندي و فرآوري و با ارزش افزوده پايين به بازارهاي جهاني عرضه مي‌شود، اين در حاليست كه كشورهايي نظير فرانسه، انگليس و هلند بدون آنكه توليد كننده خرما باشند، با وارد كردن خرما از كشورهاي توليد كننده پس از فرآوري و بسته‌بندي مناسب آن را با ارزش بيشتر روانه بازارهاي جهاني مي‌نمايند.همچنين وجود تعرفه‌ها و حقوق گمرکي بالا براي واردات کارتن و مواد اوليه بسته‌بندي خرماي صادراتي نيز موجب بالابودن هزينه بسته‌بندي خرما در ايران در مقايسه با ساير کشورها شده و چون هزينه بسته‌بندي درساير کشورها مانند دوبي بسيار پايين تر از ايران است لذا صادر کنندگان ايراني، خرماي صادراتي خود را به صورت فله‌اي به آنجا ارسال و پس از بسته‌بندي مجدد به بازارهاي هدف صادرمي کنند که اين امر ارزش افزوده زيادي را نصيب کشورهاي ديگر مي‌کند.به گفته ناصر صداقت، مدير مرکز پژوهشي بسته‌بندي مواد غذايي دانشگاه فردوسي مشهد، در کشور با درصد بالايي از ضايعات در محصولات کشاورزي مواجه هستيم که به طور مشخص در بحث ضايعات کشاورزي رقم 30 تا 35 درصد اعلام شده است و براي حل اين مشکل راهي به جز توجه به صنايع تبديلي وجود ندارد.وي همچنين نمره صنعت بسته‌بندي امروز را 13 يا 14 عنوان کرده است.همچنين با اشاره به مشکلات کنوني که صنايع تبديلي با آن مواجه است، مقداري از صنايعي که در گذشته دور کليد خوردند و مورد استفاده قرار گرفتند، امروز نياز به سرمايه‌گذاري و تجديد سطح تکنولوژي دارند. در اين راستا با توجه به اينکه عمدتا بافت اين صنايع در کشور فرسوده شدند، نيازمند ماشين‌آلات جديد هستيم.بحث اطمينان از بازار و همچنين محصولات مشابه خارجي که به اشکال مختلف وارد بازار مي‌شوند و آن را تحت تاثير قرار مي‌دهند نيز از مشکلاتي هستند که امروز صنايع تبديلي با آنها مواجه است.ضروري است تشکل‌هاي صنفي قوي در صنعت بسته‌بندي تشکيل شوند تا بتوانند با حمايت دولت در ارتباط با برنامه‌ريزي و ارائه راهکار تاثيرگذار باشند. البته اکنون تشکل‌هايي در قالب انجمن‌هاي صنفي وجود دارد، اما فعاليت آنها چندان به صورت کارآمد نيست.تشکيل يک انجمن متخصصان در ارتباط با صنايع بسته‌بندي ايران از جمله مواردي است که مي‌تواند به کساني که در امر سياست‌گذاري دخيل هستند کمک کند که نهايتا اتخاذ تصميم‌هاي مناسب سبب تحول در صنعت بسته‌بندي شود.امروزه هم برنامه‌ريزان و هم سرمايه‌گذاران به سودآور بودن صنعت بسته‌بندي اذعان دارند،وصنايع بسته‌بندي نسبت به چند سال گذشته در ابعاد مختلفي رشد و تحول داشته است، اما مشکل کنوني بحث حمايت‌هاي دولت و ساماندهي فعاليتهاي آن است.
تهیه و تنظیم: فاطمه غفاری